Adaptacja dziecka w przedszkolu
" Z odrobiną sukcesu, zachęty, zaufania
W środowisku sprzyjającym pracy
Dziecko może dotrzeć do krańców świata"
Celestyn Freinet

Przedszkole to pierwsze ważne ogniwo w procesie edukacji. Trzylatek przekraczając
po raz pierwszy próg placówki przedszkolnej rozpoczyna nowy etap w swoim
rozwoju.
Moment ten należy do najbardziej trudnych i znaczących w jego życiu.
Dla wielu dzieci oznacza on pierwsze kontakty z dużą grupą rówieśników, rozstanie
się z najbliższymi osobami, zaistnienie i funkcjonowanie w nowym środowisku.
Moment przekroczenia przez dziecko 3- letnie progu przedszkola jest nadzwyczaj
trudnym przeżyciem, dlatego konieczne jest wspieranie go przez rodzinę i
nauczycieli. Z tego względu szczególną uwagę należy poświęcić procesowi
przystosowania się dzieci do instytucji wychowania zbiorowego jaką jest przedszkole.
Wyniki badań psychologicznych i pedagogicznych wskazują na to, iż jedną z
przyczyn adaptacyjnych dzieci jest brak współpracy między rodziną a przedszkolem.
Z badań wynika również, że dzieci wychowywane w sposób racjonalny mają mniej
trudności w przystosowaniu się do przedszkola niż dzieci wychowywane w sposób
liberalny lub nadopiekuńczy.
Przedszkole jest pojmowane (szczególnie przez rodziców) jako środowisko
edukacyjne stymulujące możliwości rozwojowe dziecka, zapewniające właściwe
przygotowanie do podjęcia nauki szkolnej czyli osiągnięcia dojrzałości szkolnej.
Przedszkole wspomaga rozwój indywidualny możliwości dziecka, tworząc korzystne
warunki dla tego rozwoju. Jednakże przedszkole może zapewnić prawidłowy rozwój
dziecka oraz zaspokoić najistotniejsze jego potrzeby tylko wtedy, gdy współdziała z
rodziną.
Rola dorosłego (rodzica i nauczyciela) w zaspokajaniu potrzeb dziecka (szczególnie
potrzeby bezpieczeństwa, przynależności i kontaktu z innymi) jest doniosła.
Jednocześnie obserwuje się, iż rodzice oddający swoje zwłaszcza 3- letnie dziecko
do przedszkola przeżywają pewne obawy oraz są zaskoczeni wymaganiami wobec
przyszłych przedszkolaków. Szczególnie trudne momenty przeżywają rodzice, gdy
pojawią się pierwsze problemy z przystosowaniem do warunków i wymagań
przedszkola. Często po prostu nie potrafią tych problemów rozwiązać i pomóc
dziecku. Dlatego przedszkole jako profesjonalne środowisko wychowawcze, może
udzielić rodzicom wsparcia, służyć radą i pomóc w rozwiązywaniu problemów z
adaptacją oraz zapobiegać ich powstawaniu.
Łagodny start w środowisko przedszkolne może m.in. zapewnić opanowanie
umiejętności samoobsługowych. Poziom opanowania tych umiejętności ma wpływ na
poczucie bezpieczeństwa i niezależności dziecka.
Przedszkole oczekuje, iż dziecko 3- letnie powinno mieć opanowane następujące
czynności samoobsługowe:
• samodzielne jedzenie łyżką,
• mycie rąk,
• samodzielne korzystanie z toalety,
• zdejmowanie i ubieranie podstawowych części garderoby,
• rozpoznawanie swoich rzeczy,
• czyszczenie nosa,
• znajomość swojego imienia i nazwiska.
Przeciętny rozwój dziecka umożliwia w pełni opanowanie tych umiejętności. Jednak
dzieci przychodząc do przedszkola często różnią się pod względem dojrzałości
przedszkolnej, co wynika z systemu wychowawczego w rodzinie.
Strach, niepokój, lęk, tak można określić atmosferę jaką tworzy się kiedy, dziecko
rozpoczyna swoją przedszkolna karierę. Od tej pory nie będzie już tak jak dawniej.
Czas na zmiany. Pierwszy miesiąc w przedszkolu z pewnością nie będzie należeć do
łatwych. Jednakże z czasem przy wsparciu rodziców, maluszek zacznie nowy
przedszkolak zacznie odzyskiwać pewność siebie, a przedszkole przestanie być już
złem koniecznym.
To jak dziecko zniesie początkowy okres w przedszkolu zależy od wielu czynników.
Każdy maluszek reaguje indywidualnie. Zdarzają się nawet takie, choć należą do
rzadkości, które nie płaczą. W oczach dziecka przedszkole jest nowym, zupełnie
nieznanym światem. Obce osoby, otoczenie, zabawki, sale, rytm dnia, zasady,
normy. Wszystko toczy się inaczej niż w domu. Dziecko czuje się wyrwane ze
znanego, bezpiecznego układu rodzinnego, gdzie często było najważniejsze,
najukochańsze, najpiękniejsze, najcudowniejsze, najzdolniejsze- czyli po prostu
nieustannie rozpieszczane. Ze świata, który kręci się wokół niego, przechodzi do
rzeczywistości. Nie jest już naj...naj.... Jeśli nawet postawy wychowawcze rodziców
były prawidłowe i maluch nie był „psuty” ich działaniami to i tak pójście do
przedszkola jest momentem trudnym dla całej jego rodziny. Dziecko te nowa
sytuacje odbiera jako zagrożenie.
Wobec tego może reagować na nią w różny sposób:
• płaczem- w ten sposób odreagowuje trudne emocje,
• agresją- dziecko zachowuje się agresywnie w stosunku do innych,
• wycofywaniem się- emocje nie znajdują ujścia, dziecko jest smutne,
• pozorną akceptacją- dziecko w przedszkolu nie sprawia kłopotów, jego zachowanie
nie budzi zastrzeżeń, za to w domu staje się nie do wytrzymania
• zaburzeniami funkcjonowania organizmu- występują np. wymioty, bóle brzucha,
biegunka, zaburzenia snu, moczenie nocne, jąkanie.
Wszystkie podane reakcje należy konsultować ze specjalistami. W przypadku
zaburzeń funkcjonowania należy rozważyć, czy dziecko jest gotowe do podjęcia
edukacji przedszkolnej, czy też ją odroczyć. Zmasowane objawy psychosomatyczne
są przesłanką do wycofania dziecka przynajmniej na jakiś czas z przedszkola. Może
lepiej dać mu jeszcze rok odetchnąć, zaprowadzić do babci a potem spróbować
ponownie. Psychika dzieci zmienia się bowiem nieustannie. Dużo lepiej debiut w
przedszkolu znoszą czterolatki niż trzylatki
Jednakże pamiętajmy że, można dziecko przygotować i uchronić przed takimi
reakcjami. Ważne jest odpowiednie przygotowanie co leży w kwestii rodziców.
Spróbujemy teraz odpowiedzieć na zasadnicze pytanie a mianowicie:
Jak przygotować dziecko do przedszkola.
1. Pozytywne myślenie o placówce, informowanie dziecka o tym, że w przedszkolu
będzie spędzać czas w towarzystwie innych dzieci bez rodziców.
Przed pójściem do przedszkola warto przekazać pociesze jak najwięcej informacji,
żeby potem nie czuło się tak nieswojo w nowym miejscu.,zwłaszcza kiedy nie będzie
już obok niego mamusi. Nie zaszkodzi jeszcze opowiedzieć o tym jak mama z tatą
wspominają przedszkole
2. Dziecko powinno bez pośpiechu rozpocząć swój dzień.
Dobrze jest wstawać w miarę wcześnie, żeby nie śpieszyć się za bardzo. Dziecko
powinno bez pośpiechu rozpocząć swój dzień. Trzeba pamiętać, że maluszki robią
wszystko dużo wolniej niż dorośli. Poganianie malca powoduje, że jest jeszcze
bardziej zestresowany i może gorzej znieść rozstanie z mamą.
3. Przez pierwszy miesiąc odbieramy wcześniej dziecko z przedszkola.
Można przez jakiś czas wcześniej odbierać maleństwo do domu i stopniowo
przedłużać jego pobyt. W końcu kiedyś będzie się musiało przyzwyczaić do nowego
miejsca.
4. Dotrzymujemy słowa.
Ważne jest, żeby dotrzymywać słowa. Jeżeli mama obieca dziecku, to powinna się
tego trzymać. Debiutujący przedszkolak powinien być pewny, że może polegać na
swoich rodzicach. W ten sposób zapewnia się mu poczucie bezpieczeństwa.
5. Okazywanie spokoju, poczucia bezpieczeństwa podczas rozstania.
Rozstanie z dzieckiem nie jest łatwe zarówno dla rodziców jak i samego malca.
Trzeba jednak zachować „ zimną krew” i nie pozwolić sobie na to, żeby wspólnie z
dzieckiem roztkliwiać się. Owszem dziecku należą się słowa otuchy, ale nie można
pokazać, że to ciężkie przeżycie nie tylko dla niego. Część dzieci histeryzuje tylko
przez chwilę, a kiedy mama czy tata będą już poza zasięgiem wzroku, nagle
uspokajają się i zachowują się jakby nigdy nic.
6. Stanowcze rozstanie.
Dziecko nie może zobaczyć, że jego rodzice są przejęci, a nawet panikują. Da mu to
podstawy do tego, żeby myśleć, że przedszkole to coś strasznego, skoro nawet
rodzice są przejęci. Trzeba mówić stanowczo. Można uspokajać dziecko, ale nie za
długo. Wystarczy powiedzieć parę słów otuchy. Jeśli to nie pomaga, to nie pozostaje
nic innego jak z bólem serca wyjść z przedszkola i liczyć na to, że dziecko się
uspokoi. Warto w tej sytuacji odrobinę zaufać paniom przedszkolankom. W końcu
mają one już doświadczenie z plączącymi dziećmi. Są też odpowiednio
wykwalifikowane i wiedza jak uspokoić beksę
7. Danie dziecku do przedszkola np. zabawkę z domu.
Dajemy pociesze jakąś rzecz, która będzie się kojarzyła z domem (maskotka z która
zasypia)
8. Wygodne ubranie dziecka.
Warto ubierać pociechę tak, żeby nie miała ona większych problemów np. z zdjęciem
spodenek w toalecie. Dobrze jest więc przynajmniej na początku założyć dziecku
spodenki z gumką. Jeżeli zwłaszcza na początku dziecku zdarzy się przykra
niespodzianka np. dziecko posiusia się, to potem będzie czuło jeszcze większą
niechęć do przedszkola. Pakujemy maleństwu dodatkowe ubranie do przebrania.
9. Czytanie dzieciom książeczek np. „ Wesołe przedszkole”- M. Kownackiej, Bajki
terapeutyczne- M. Molickiej
10. Zorganizowanie czasu na bycie z dzieckiem po odebraniu go z przedszkola.
11. Odprowadzanie dziecka do przedszkola przez ojca.
Gdyż więź emocjonalna z ojcem jest zwykle mniejsza niż z matką
12. Ujednolicenie rytmu dnia w domu i przedszkolu.

Oprac.:mgr Małgorzata Wąsowicz